LỊCH SỬ LỤA | Phần 16
Các Loại / Giống Tằm. Những Dòng Tơ Huyền Thoại
Đăng ngày: 25/07/2025
Có bốn loại tơ tằm tự nhiên:
- Tằm Dâu
- Tằm Thầu Dầu Lá Sắn
- Tằm Tạc
- Tằm Sồi
BOMBYX MORI: Dòng Tằm thuần hóa - Di sản 4000 năm
Trong thế giới tơ lụa, tằm dâu chiếm đến 95% sản lượng toàn cầu và là tâm điểm của nghệ thuật dệt lụa. Tất cả các giống tằm dâu được nuôi ngày nay đều thuộc loài Bombyx mori L., được con người thuần hóa từ loài tằm hoang dã Bombyx mandarina từ hơn 4.000 năm trước.
Các ghi chép lịch sử cho thấy Trung Quốc là cái nôi của nghề trồng dâu nuôi tằm, nơi bí mật về sợi tơ được gìn giữ suốt nhiều thế kỷ trước khi theo chân Con đường tơ lụa huyền thoại đến với thế giới.
Theo dòng thời gian và sự phân bố địa lý, các giống tằm dâu dần được phân loại theo nguồn gốc (Nhật Bản, Trung Quốc, châu Âu, Ấn Độ) hoặc theo đặc tính sinh học như độc hệ (một vòng đời mỗi năm), lưỡng hệ (hai vòng đời) và đa hệ (nhiều vòng đời).
Những dòng tơ khác biệt: Sự đa dạng của thiên nhiên
Bên cạnh tằm dâu, thiên nhiên còn ban tặng những loài tằm khác với những loại tơ mang đặc tính riêng biệt:
Tằm thầu dầu lá sắn (Eri Silk): Loài Philosamia cynthia ăn lá sắn và lá thầu dầu, tạo ra loại tơ ngắn, mềm và có kết cấu tựa len. Vì kén của chúng có một đầu hở để ngài thoát ra, sợi tơ không thể kéo liên tục mà thường được xe thành sợi.
Tằm tạc (Tasar Silk): Đây là nhóm tằm hoang dã, trong đó nổi bật là Antheraea pernyi (Trung Quốc), Antheraea mylitta (Ấn Độ), và Antheraea yamamai (Nhật Bản) cho ra loại tơ màu xanh lục tự nhiên quý hiếm.
Tằm sồi (Muga Silk): Đặc hữu của vùng Assam, Ấn Độ, loài tằm Antheraea assamensis tạo ra loại tơ "vàng" tự nhiên vô cùng bền và quý giá, từng được dành riêng cho hoàng gia.
Vòng đời của Tằm Dâu: Một cuộc biến thái kỳ diệu trong bốn giai đoạn thiêng liêng:
Trứng (Egg): Những quả trứng nhỏ hình bầu dục là khởi đầu của sự sống. Tùy vào giống, trứng có thể nở sau 8-10 ngày (đa hệ) hoặc cần trải qua một kỳ ngủ đông trong giá lạnh để phá vỡ trạng thái hưu miên (lưỡng hệ và độc hệ) - một đặc tính di truyền được hình thành từ vùng ôn đới.
Tằm (Larva): Đây là giai đoạn duy nhất tằm ăn lá dâu, một hành trình tích lũy tinh hoa không ngừng nghỉ. Từ một ấu trùng nhỏ bé, tằm có thể lớn gấp 10.000 lần để chuẩn bị cho giai đoạn nhả tơ.
Nhộng (Pupa): Khi đã đủ dinh dưỡng, tằm bắt đầu hành trình kiến tạo vĩ đại nhất: nhả tơ để dệt nên chiếc kén bao bọc cơ thể. Chiếc kén, được tạo từ một sợi tơ duy nhất dài hàng trăm mét, chính là món quà vô giá mà con tằm để lại.
Ngài (Moth): Sau khi hóa ngài, chúng sẽ cắn kén chui ra, thực hiện sứ mệnh giao phối và đẻ trứng, bắt đầu một vòng đời mới.
Chất lượng của một chiếc kén không nằm ở kích thước, mà ở độ mẩy, tỷ lệ tơ cao, và hình dáng đồng nhất. Sợi tơ thô bao gồm hai lõi sợi (fibroin) được kết dính bởi lớp keo (sericin).
Sau khi ươm tơ trong nước nóng và loại bỏ lớp keo này, người ta sẽ thu được sợi tơ mảnh, dai và có độ bóng đặc trưng.
Chất lượng tơ được đánh giá nghiêm ngặt theo các cấp độ từ 6A, 5A, 4A... đến các cấp thấp hơn.
=> Các tiêu chuẩn quốc tế về kiểm nghiệm và xếp loại tơ đã được thống nhất tại các hội nghị ở Yokohama (Nhật Bản) và New York (Mỹ) vào những năm 1927-1928, với sự tham gia của các cường quốc tơ lụa như Nhật Bản, Trung Quốc, Ý và Pháp.
=> Việt Nam chính thức áp dụng hệ thống tiêu chuẩn này từ ngày 1 tháng 1 năm 1980.
Dấu ấn tơ lụa Việt Nam: Thủ Phủ Bảo Lộc
Nghề trồng dâu nuôi tằm đã bén rễ sâu trong văn hóa Việt từ thời Hùng Vương. Sử sách ghi lại rằng người Lạc Việt xưa đã biết một năm tám lứa tằm.
Các làng nghề lụa truyền thống như Vạn Phúc (Hà Nội), Nha Xá (Hà Nam), Mã Châu (Quảng Nam) đã đi vào lịch sử như những minh chứng cho kỹ thuật dệt lụa tinh xảo của người Việt.
Ngày nay, Bảo Lộc (Lâm Đồng) nổi lên như thủ phủ tơ lụa của cả nước.
Với điều kiện tự nhiên thuận lợi, Bảo Lộc chiếm tới 80% sản lượng tơ lụa quốc gia, sản xuất hơn 1.000 tấn tơ và hàng triệu mét lụa mỗi năm, xuất khẩu tới các thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu và Trung Đông.
Nơi đây không chỉ kế thừa di sản ngàn năm mà còn áp dụng công nghệ hiện đại, đưa tơ lụa Việt Nam vươn tầm thế giới.
🤝 INBOX ngay cho chúng tôi để được tư vấn tận tình và lắng nghe những câu chuyện lịch sử ly kỳ nhé!
FOLK FORM | Dân Gian Ký
Họa tiết kể chuyện, cảm hứng thăng hoa
🏠 298 Nguyễn Thượng Hiền, P. 05, Q. Phú Nhuận, TP. HCM
🏠 18 Tam Trinh, P. Minh Khai, Q. Hai Bà Trưng, TP. HN
📞 +84 981 098 922
🌐 https://folk-form.vn/
🌐 https://folk-form.com/
#FolkForm #DânGianKý #QuyềnLựcThầmLặng #DiSảnĐểKhoácLênMình #quietluxury